Son on yıllardır, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) aşırı kilolu ve obez bireylerin sayısı epidemik seviyelere ulaşmıştır. ABD'de aşırı kilolu ve obez çocuklar 2 - 19 yaş arasında yaygınlık göstermektedir (yaklaşık %17). Aşırı kilolu veya obez ebeveynleri olan çocukların aşırı kilolu ve obez olma olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, aşırı kilolu çocuk ve ergenlerin obez yetişkinler olma olasılıkları daha yüksektir.
Çocuklarda obezitenin, birden fazla hastalığın aynı anda görülmesi durumu olan komorbidite durumları yetişkinlerle benzerdir; tip-2 diyabet, yüksek kolesterol, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalık, solunum sorunları ve ortopedik problemler. Ek olarak, düşük benlik saygısı ve akranları tarafından alay edilme gibi psikososyal problemler, çocuklara ömür boyu zarar verebilir ve onların duygusal gelişimlerine zararlı olabilir. Tüm disiplinlerdeki hekimler koruma ve erken müdahalenin, genel sağlık ve daha uzun ömür için anahtar olduğu konusunda hemfikirdir.
Aşırı Kilolu ve Obez Tanımları
Artık obezite riskinin iki yaşından önce başlayabileceği düşünülmektedir: Hamile iken anne alışkanlıkları, emzirme eksikliği, yetersiz uyku alışkanlıkları, bebeklerde ve küçük çocuklarda hızlı kilo alımı bazı etkenlerdir.
Amerikan Pediatri Akademisi (AAP, American Academy of Pediatrics) ve Hastalık Kontrol Merkezi (CDC, Centers for Disease Control) , 2 - 19 yaş aralığındaki çocuk ve gençlerin aşırı kiloluluk ve obezite için yaşa göre ayarlanmış vücut kitle endeksinin (BMI, Body Mass Index) kullanımını önermektedir. Değerlere göre eğer çocuğunuz 85. - 95. yüzdelik dilim içerisinde ise aşırı kilolu riski taşıdığı, 95.'ten büyükse aşırı kilolu olduğu anlaşılmaktadır. Obezite terimi çocuklarda ve ergenlerde tanısal bir terim olarak tartışmalıdır.
Çok Faktörlü İkilem
Yetişkinlerde olduğu gibi, fazla kiloluluk ve şişmanlık, tüketilen kalorilerin gün boyunca harcanan kalorileri aştığı bir enerji dengesizliğinden kaynaklanır. Genetiğin bir rolü olabilirse de, yaşam tarzı alışkanlıkları ve davranışları modifiye edilebilir seçimlerdir.
Şekerle tatlandırılmış içecekler, yüksek kalorili gıdalar, artan porsiyon boyutları ve uygun fiyatlı, sağlıklı gıda seçeneklerine erişim eksikliği, “sağlıklı” diyetler hakkında kafa karıştırıcı ve uyuşmayan bilgiler ile birleşince, gıda seçimlerini yararlı olmayacak şekilde etkilemektedir. Çocuklar, yüksek kalorili ancak vitamin, mineral, lif ve protein kalitesi düşük gıdalar tüketmektedir. Çocuklar çoğu zaman yedikleri yemekleri kendileri almazlar veya kendileri hazırlamazlar. Günümüzde aileler, paketlenmiş, işlenmiş ve hazır yiyecekler yemeye ve de daha fazla yemek yemeye eğilim göstermektedir. Bu da, sıfırdan yemek yapmakla kıyaslanırsa, yemeğin bileşenleri üzerinde daha az kontrolleri olduğu anlamına gelmektedir.
Çocukların oynamaları için güvensiz yerler ve teknoloji kullanarak harcadıkları sürenin artması enerji dengesi denkleminin diğer yanıdır. Bu, okulda geçirilen zamanı da içerir. Araştırmalar fiziksel olarak daha aktif çocukların akademik başarılarının da yüksek olduğunu göstermesine rağmen, bütçe kesintileri nedeniyle beden eğitimi programları genellikle kurban edilmekte ve okul bölgelerinde performans testi hedefleri standartlaştırılmaktadır. Oturmak, çocuklar ve yetişkinler için "sigara içmek" gibi yeni bir kötü alışkanlık haline gelmiştir.
Bazı topluluklarda çevre; kaldırımların, güvenli parkların ve oyun alanlarının olmamasından dolayı rekreasyona elverişli değildir. Çalışan ebeveynlerin zaman kısıtlamaları dikkate alındığında, çocukların günlük rutinlerinde ek fiziksel aktivite içerme fırsatları azalmaktadır.
Çocukluk Obezitesinin Önlenmesi ve Tedavisi
Aileler, sağlık hizmeti sağlayıcıları ve topluluklar, obeziteyi ilk aşamada önlemek için çalışmalıdır. Ailelerin davranışsal müdahaleleri, çocuğun aşırı kilolu olma riski öğrenildiği anda başlamalıdır. Sağlıklı yaşam tarzı seçimleri herkesi etkilediğinden, ebeveynlerin ve bakıcıların örnek olması için eğitilmesi gerekir. Geleneksel olarak vücut ağırlığını korumak ve boylarının uzamasını beklemek bir normdu. Ancak, çok faktörlü davranışsal nedenlere bağlı olarak, komorbidite olasılığını önlemek için kilo kaybı da gerekebilir. Diyet Yönergeleri (health.gov/dietaryguidelines/2015/), çoğunlukla tahıllar, meyveler, sebzeler, yağsız proteinler gibi yüksek lifli bitkisel gıdaların tüketilmesini ve yağ tüketilmemesini önermektedir. Su, tercih edilen içecektir. ABD Fiziksel Aktivite Rehberi (U.S. Physical Activity Guidelines) , çocuklar ve gençler için her gün en az 60 dakika fiziksel aktivite önermektedir.
Teknoloji kullanımı günde en fazla iki saat ile sınırlandırılmalıdır. Ayrıca, çocukların büyümesi, enerjilerinin yenilenmesi, tazelenmeleri ve onarılmaları için en az dokuz saat uyku uyumalarının sağlanması hayati önem taşımaktadır. Eğitim, fiziksel aktivitelere katılım, sağlıklı diyetler ve düzenli sağlık kontrolleri aşırı kilo ve obeziteyi önlemeye ve tedavi etmeye yardımcı olabilir.
Eğitim
Çocuklar genellikle medyadaki mesajlarla bombardımana tutulur. Bunlar genellikle fast food ve düşük besin kalitesine sahip gıdaları içeren programlar veya reklamlardır. Çocukların davranışları sıklıkla ebeveynler ve çocuk bakıcıları tarafından belirlenmektedir. Aşırı kilolu veya obez çocukların çoğunun bir ya da birden fazla ebeveyninin de aynı durumda olduğu görülmektedir. Yetişkinler için kilo vermek zor olabilir, bu nedenle ailelerin kilo vermede zorlanmaları anlaşılabilir bir durumdur. Ebeveynlerin örnek olarak liderlik yapmaları, düzenli fiziksel aktivitelere katılmaları ve daha sağlıklı gıda seçimleri yapmaları gerekmektedir.
Fiziksel Aktivite
Fiziksel aktivitenin sağlık üzerine önemli bir etkisi vardır ve aşırı kilonun ve obezitenin önlenmesi ve tedavisinde esas bir bileşendir. Fiziksel aktivite düşük kan basıncının ve düşük kolesterolün sağlanmasına yardım ederken, yağ depolanmasını da azaltarak mevcut kilonun korunmasına yardımcı olmaktadır. Fiziksel aktivite, kardiyovasküler sistemin büyümesi ve gelişmesi için önemlidir, kemik yoğunluğunu arttırır ve kas sağlığını geliştirir. Yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklar da haftanın çoğu günü fiziksel olarak aktif olmalıdır. Ulusal Spor ve Fiziksel Eğitim Birliği, ABD Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığı ve Ulusal Sağlık Enstitüleri çocuklar için günlük, aralıklı şekilde 60 dakika, orta-yüksek yoğunluklu fiziksel aktiviteyi tavsiye etmektedir.
Fiziksel Aktivite Türleri
Çocukların ve ailelerin hareket etmesi için çok sayıda seçenek vardır: Yürümek, bisiklet sürmek, dans etmek, ip atlamak, basketbol, frizbi ve paten gibi! Aileler vakitlerini birlikte parklara, oyun alanlarına, müzelere ve hayvanat bahçelerine giderek aktif şekilde geçirebilirler. Dağ tırmanışı, bisiklet sürme, yürüme, kayıkla/botla dolaşma ve yüzme içeren aktif tatillere birlikte katılabilirler. Köpeği gezdirmek, araba yıkamak, yaprakları tırmıklamak, çim biçmek ve kar kürelemek gibi ev işi etkinliklerine çocukları dahil edin. Fiziksel aktivite, tüm aile için sağlıklı bir yaşam tarzının önemli bir parçasıdır.
Diyet Uygulamaları
Aşırı kilolu ve obez çocukların, büyüme ve gelişmeyi destekleyen dengeli besinlerin alımları bir diyetle beraber sürdürülürken, günlük kalori almalarını azaltmaları gerekmektedir. Sağlıklı besinler; meyveler, sebzeler, az yağlı veya yağsız süt ürünleri, yüksek lifli tahıllar ve yağsız proteinleri içerir. Daha fazla bilgi için "www.myplate.gov" adresindeki ABD Diyet Yönergelerine bakınız.
Özet ve Sonuçlar
Aşırı kilo ve obezite prevalansı, dünyanın her yerindeki çocukların sağlığını ve esenliğini tehdit etmeye devam etmektedir. Anne babaların, bakıcıların, doktorların ve okulların, risk altındaki çocukları tanımlamaları ve sağlık sorunlarının daha da artmasını önlemek için yaşam tarzı değişiklikleri başlatmaları gerekmektedir. Bu makalede anlatıldığı gibi yaşam tarzı değişiklikleri, aşırı kilo ve obezite için önleme ve tedavi kapsamında olabilir. Bu aşırı kiloluluk ve obezite eğilim tersine çevrilebilir ve de çevrilmelidir!
Felicia D. Stoler, DCN, MS, RD, FACSM., American College of Sports Medicine
Kaynak: Amerikan Spor Hekimliği Koleji (ACSM)
Comments