Egzersizin neredeyse vücuttaki her sisteme etkisi olduğu açıktır. Düzenli egzersizin faydaları arasında;
- Kardiyovasküler sağlığı geliştirme,
- Daha yüksek kemik mineral yoğunluğu,
- Kanser, felç ve diyabet risklerinde azalma bulunmaktadır.
Tüm bu bilinen faydalara rağmen çok sayıda insan halen egzersiz yapmamaktadır.
Egzersize başlamak isteyenler için teşvik edici bir diğer neden ise, beyin fonksiyonlarını koruması ve geliştirmesidir. Kırmızı kan hücreleri 120 günlük bir yaşam sürerken, nöronlar (sinir hücreleri) bir ömür boyu (80+ yıl) yaşamaktadır. Yaşa bağlı sinirsel dejenerasyonlar, (bozulmalar) bilişsel bozukluklara ve kişilik değişimine neden olmaktadır. Maalesef ki hiçbir ilaç, hiçbir takviye, yaşlanma sürecinde beyin fonksiyonlarını optimal seviyede tutamamaktadır.
Beyninizin, nöronları destekleyen ve genel beyin sağlığınızı koruyan moleküller sentezlediğini hayal edin. En ideal molekül adayı, nöronları koruyabilen, nöronal esnekliği geliştirebilen, öğrenmeyi geliştirebilen ve beynin devamlılığını sağlayabilen bir molekül olurdu. İşte bu moleküller zaten mevcuttur ve büyüme faktörleri adını alan bir protein grubundadır. Bazı spesifik büyüme faktörleri, nörotrofik faktörler adını alır ve hedefleri sinir hücreleridir (Nöronlar beynin temel hücreleridir ve trofin kelimesi Yunancadan gelir, beslenme anlamındadır: “Nörotrofinler").
BDNF
Bu nörotrofik faktörlerden birisi, beyin kaynaklı nörotrofik faktördür (Brain Derived Neurotrophic Factor, BDNF). BDNF, egzersizin beyin esnekliğine (bilişsel esnekliğe) olan katkısında ara bulucu roldedir. BDNF, beyindeki birincil nöron tipi olan glutamaterjik nöronların sağlığını ve fonksiyonunu destekleyen nörotrofik ailenin bir üyesidir. Bu nöronlar beynin bilişsel, duyusal ve motor bölgelerini bağlayan ana nöronlardır.
BDNF, nöronal iletişimin meydana geldiği bölgelerde sinaps (sinir hücreleri arasında haberleşmenin sağlandığı küçük boşluklar) yapmaktadır. Ayrıca BDNF, sinir hücresi uzaması, farklılaşması ve çok çeşitli nöronların yaşamını sürdürmesinde destekleyicidir.
BDNF, sinirsel aktivite ile kontrol edilir ve egzersiz, BDNF’yi harekete geçiren temel mekanizmasıdır.
Egzersiz ve BDNF
Araştırmacı grup, fiziksel aktivitenin beyinde hipokampus bölümünün aktivitesini arttırdığını göstermiştir. Hipokampus, beynin öğrenme için önemli bir bölümüdür ve Alzheimer hastalığının ana hedefi olan bir bölgedir.
Çalışmada, 2-7 gün egzersiz ile birlikte, hipokampusta BDNF üretiminin (gen ekspresyonunun) %20 arttığı gösterilmiştir. Ayrıca 6 haftalık egzersiz sonrasında BDNF artışının sürdüğü de görülmüştür. Fareler üzerinde yapılan çalışma, farelerde egzersizle BDNF seviyelerinin yükseldiğini, öğrenme yeteneklerinin geliştiğini ve felç riskinin azaldığını göstermiştir.
BDNF’nin, beyinde fonksiyon gören birçok gen ile etkileşimi olduğu bilinmektedir. Egzersiz, beyin nöron hücreleri arasındaki boşluklarda (sinapslar) iletişimi sağlayan çok sayıda geni etkilemektedir. Örnek olarak, iletişim sağlayan bu moleküllerden biri olan “sinaptotagmin”in miktarı egzersizle artmaktadır (Egzersizle ekspresyonunun arttığı bilinen başka bazı sinaptik genler; VESL/Homer, COX-2). Tüm bu sonuçlar egzersizin sinaptik fonksiyonları geliştirdiğini göstermektedir.
Kadınlarda Önemli Olabilecek Bir Diğer Sonuç
Araştırmacı grup, kadınlarda kemik kaybını azaltan ve bunamaya karşı koruma sağlayan östrojen hormonunun, BDNF ile ilişkili olarak yükselebileceğini, egzersizin bu açıdan da etkisinin olabileceğini göstermiştir. Bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
BDNF Doğal Bir Antidepresan
Araştırmacılar, egzersiz ile yükselen BDNF’nin antidepresan etkiler sağladığını be depresyona karşı olumlu etkilerinin olduğunu göstermiştir. Strese maruz kalma durumunda ise BDNF seviyesinde düşüş görülmektedir.
Antidepresan ile egzersizi karşılaştıran grup, ayrı ayrı incelendiğinde her ikisinin de BDNF azalmasını aynı seviyede önlediğini ve aynı etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Tamamen ücretsiz olan egzersizin, antidepresanlarla aynı derecede etki gösteriyor olması mükemmel bir sonuçtur. Ayrıca, egzersizin stresi azaltıcı etkisi de son derece etkileyicidir.
65 yaş üstü, 4615 kişi ile yapılan 5 yıllık bir araştırma, fiziksel aktivitenin bilişsel yetersizlik insidansını azalttığını göstermiştir.
Peki Neden Hala Duruyorsunuz?
Tüm bu sonuçlar, egzersizin tüm vücutta olduğu gibi, beyinde de önemli olumlu etkiler sağladığını göstermektedir. Hipokampusta gen ekspresyonlarının değişimi ve BDNF artışı egzersizin önemli etkileridir. Bu değişimler beyin fonksiyonlarını korumakta ve geliştirmektedir.
Peki neden hala egzersiz yapmıyorsunuz?
Kaynak:
Cotman, C. W., & Engesser-Cesar, C. (2002). Exercise enhances and protects brain function. Exercise and sport sciences reviews, 30(2), 75-79.
Comentarios